Η Αθήνα ως ηρωίδα σε σελίδες περιπέτειας

Είχα χρόνια να διαβάσω μία ιστορία του «Μικρού Ηρωα». Τώρα, που επανακυκλοφορούν οι ιστορίες του, από τον Λεωκράτη Ανεμοδουρά, εγγονό του Στέλιου Ανεμοδουρά (που έγραφε τις ιστορίες με το ψευδώνυμο Θάνος Αστρίτης), ξεφύλλισα έναν τόμο και έπεσα πάνω σε μία περιπέτεια που εκτυλίσσεται από την Καστέλλα
και το Παλαιό Φάληρο έως τη Συγγρού
και την Καλλιθέα. Σκέφτηκα πόση αθηναϊκή ατμόσφαιρα υπάρχει και στα ψυχαγωγικά περιοδικά της εποχής και πόσο ανεξάντλητες είναι οι πηγές στις οποίες μπορεί κανείς να ανατρέξει για να βρει πληροφορίες, κλίμα και γεύση από τον τρόπο που παλαιότεροι Αθηναίοι έβλεπαν την ίδια τους την πόλη.
Ο «Μικρός Ηρως» πηγαίνει βαθιά στην κυτταρική μνήμη και με τη βοήθεια των σκίτσων του Βύρωνα Απτόσογλου, ο Γιώργος Θαλάσσης, η Κατερίνα και ο Σπίθας έχουν καταχωριστεί στο εθνικό υποσυνείδητο. Διόλου απλή υπόθεση, γι’ αυτό και όση «Αθήνα» μπορεί να εξορύξει κανείς από αυτές τις ιστορίες που άρχισαν να γράφονται το 1953, λίγα χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου, έχει ιδιαίτερη αξία.
Υπάρχει πάντα ένας τρόπος που η ίδια η πόλη γίνεται πρωταγωνίστρια, έστω και αν αυτό συμβαίνει πολλές φορές υπαινικτικά, σε πολλές σελίδες της λαϊκής λογοτεχνίας. Αν ξεφυλλίσει κανείς το «Ελληνόπουλο» και άλλα περιοδικά που παιδιά και έφηβοι παλαιότερων γενεών περίμεναν με ανυπομονησία, θα μπορέσει να διακρίνει το ανάγλυφο μιας Αθήνας να εξέχει και να αποκτά σταδιακά υπόσταση σαν ένα graphic novel ή σαν μια ταινία που καλεί το αστικό τοπίο σε θέση πρωταγωνιστή, όπως στον «Ντικ Τρέισι» ή στα κόμικ του Βιτόριο Τζαρντίνο.
Οι ιστορίες στον «Μικρό Ηρωα» φέρνουν στα δικά μας μάτια την Ελλάδα της δεκαετίας του 1940 κατά το πρότυπο μιας ομάδας ηρώων, που ήδη από τον 19ο αιώνα ακολουθούσε η νεανική λογοτεχνία. Η Αθήνα έχει ταράτσες για να εποπτεύονται οι δρόμοι και να πηδάνε οι ήρωες από τη μία στην άλλη, αλλά έχει και οικόπεδα και σπίτια, που γίνονται κρυψώνες και φωλιές της Αντίστασης. Συνήθως είναι φευγαλέες οι περιγραφές μιας σκηνής δρόμου που δεν έχει άμεση σχέση με τη δράση, αλλά όταν συμβαίνει εκπλήσσει ευχάριστα: «Στην παραλία από το Παλαιό ώς το Νέο Φάληρο και από εκεί ώς την Καστέλλα, τα παραλιακά καφενεδάκια και κέντρα είναι γεμάτα από πελάτες. Μικροπωλητές πηγαινοέρχονται από τη μια άκρη της ακτής του όρμου στην άλλη, πουλώντας μπομπότα, χαρουπόπιτες και χαρούπια». Είναι μία παρενθετική σκηνή από αυτές που μας χαρίζει ο Στέλιος Ανεμοδουράς για να μας μιλήσει για τους ανθρώπους και τις εικόνες που έβλεπε ο Γιώργος Θαλάσσης. Η Αθήνα της δεκαετίας του 1940 είναι από τις ελάχιστες περιόδους της ιστορίας της πόλης που καταγράφηκε ως ντοκουμέντο και όχι ως καθημερινότητα. Προτεραιότητα ήταν η απόσπαση της πληροφορίας, η μεταφορά της συγκίνησης, έστω και με το σοκ του ρεαλισμού.
Η Αθήνα του «Μικρού Ηρωα» υπάρχει ως αίσθηση σε μνήμες και διηγήσεις, όπως και σε φωτογραφίες τραβηγμένες στα κλεφτά ή μέσα από παράθυρα. Είναι το απόσταγμα μιας εποχής που τα τελευταία χρόνια διεκδικεί ολοένα και περισσότερη εξωστρέφεια ως αστικό κεφάλαιο. Αυτό που κάνει για την Αθήνα ο «Μικρός Ηρως» και άλλα περιοδικά της εποχής είναι να περάσει την πόλη στη συνείδησή μας ως έναν χαρακτήρα αξιομνημόνευτο και νοσταλγικά οικείο.
kathimerini.gr