ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ «Η λατρεμένη Φρειδερίκη»

Φωτογραφία και λεζάντα από το φυλλάδιο «Test of Time» του Near East Foundation (1953) | 

   Τ. Κωστόπουλος

Βασιλική Χρυσοστομίδου*

«Η βασίλισσα Φρειδερίκη, κόρη του Γερμανού δούκα του Μπρούνσβικ, έχει κάνει για την ευημερία των άπορων παιδιών πολύ περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη Ελληνίδα»

περιοδικό «Νew Yorker», 25/8/1951

Οι παιδοπόλεις αποτέλεσαν την καρδιά της προνοιακής πολιτικής της Φρειδερίκης και λειτούργησαν ως εργαστήρια αναπαραγωγής της εθνικοφροσύνης και ενίσχυσης του θεσμού της μοναρχίας στην Ελλάδα.

Η επιστροφή του Γεωργίου στη χώρα μετά το αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου του 1946, με τον εμφύλιο πόλεμο να κλιμακώνεται απειλητικά και την κυβερνητική αστάθεια να ταλανίζει τη χώρα, δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική για το μέλλον της ελληνικής μοναρχίας.

Ο Γεώργιος, παρά την υποστήριξη που έλαβε από τον βρετανικό παράγοντα, ήταν ύποπτος για επανάληψη των παλαιών πολιτικών εκτροπών του.

Το διάδοχο ζεύγος Παύλου-Φρειδερίκης φλεγόταν από την επιθυμία επιστροφής του στην Ελλάδα και αποτελούσε τη μεγάλη ελπίδα της φιλομοναρχικής παράταξης (F.O. 371/58854/R1773, 7/8/1946).

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο πρόσωπο της Φρειδερίκης που, ως πριγκίπισσα διαδόχου μετά τον γάμο της με τον Παύλο το 1938, είχε ξεκινήσει δυναμικά την κατασκευή του προφίλ της ως μέλλουσας μητέρας του έθνους.

Ο θάνατος του Γεωργίου την 1η Απριλίου 1947 θα φέρει τον Παύλο στον θρόνο και τη Φρειδερίκη στην κεντρική σκηνή της πολιτικής ζωής της χώρας, με την ανάληψη πρωτοβουλιών και ενεργειών που θα καταστήσουν το Παλάτι βασικό πόλο εξουσίας στην Ελλάδα - και αξιόπιστο σύμμαχο στο πλευρό των ΗΠΑ, που διαδέχτηκαν τη Βρετανία στην κηδεμονία της χώρας από τον Μάρτιο του 1947.

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου σηματοδοτείται από τη μεταστροφή της αμερικανικής πολιτικής και την εγκατάλειψη της παραδοσιακής φιλοσοφίας του απομονωτισμού.

Οι ΗΠΑ διατρανώνουν την απόφασή τους να αναδειχθούν σε πανίσχυρη πυρηνική υπερδύναμη που θα εκπροσωπεί τις αξίες του δυτικού πολιτισμού, θα υποσκελίσει τη Σοβιετική Ενωση και θα αποδυναμώσει την κομμουνιστική ιδεολογία.

Αναζητώντας συμμάχους στον αγώνα της για την ανάσχεση του κομμουνισμού, η κατεξοχήν εκπρόσωπος της αβασίλευτης δημοκρατίας, «η μεγάλη Συμπολιτεία της Αμερικής, η οποία δεν εγνώρισε ποτέ βασιλέα», αποφάσισε να στηρίξει ολόπλευρα μια μοναρχική δυναστεία και να την καταστήσει προπύργιο σταθερότητας της πολιτικής στην Ελλάδα.

Σε έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (1/7/1947) ξεκαθαρίζονται οι όροι για στήριξη του παλατιού:

«Ο βασιλιάς πρέπει να πληροφορηθεί ότι δεν είμαστε εναντίον του και ότι, σύμφωνα με την άποψή μας, η παραμονή του στον θρόνο εξαρτάται αποκλειστικά από την επιτυχία του δικού μας προγράμματος».

Διατυπώνεται χωρίς περιστροφές ότι ο Παύλος είναι «άνθρωπος περιορισμένης ευφυΐας, που δεν διακρίθηκε ποτέ για τη δύναμη του χαρακτήρα του» και είχε μοναδική φιλοδοξία του τον θρόνο.

Αντίθετα, η Φρειδερίκη χαρακτηρίζεται «ελκυστική και πανέξυπνη», ενώ επαινείται η πρωτοβουλία της να ηγηθεί της καμπάνιας των παιδοπόλεων «που θα προσελκύσει τη λαϊκή αφοσίωση στο πρόσωπό της» (Truman Presidential Library, Dwight Griswold Papers, Box 1, AMAG Correspondence File, «ΝΕΑ Comments on Skouras Memorandum», 1/7/1947, προσωπικό αρχείο Ζηνοβίας Λιαλιούτη).

Ο ελληνοαμερικανικός παράγοντας συμβάλλει ενεργά στο έργο της Φρειδερίκης με ποικίλες δράσεις: αποστολές χρημάτων, τροφίμων, ρουχισμού και ειδών πρώτης ανάγκης· υποτροφίες για σπουδές, διοργάνωση χοροεσπερίδων, παρελάσεων και λοιπών εκδηλώσεων, που στηρίζουν την εκστρατεία της Φρειδερίκης για τη διεκδίκηση της επιστροφής των παιδιών του «Παιδομαζώματος» και ενισχύουν τα ιδρύματα της βασίλισσας και τις αμερικανικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.

Ενα εξαγώγιμο προϊόν

«Ο Αμερικανός λοχίας Stephen Merril, που μιλά ελληνικά σαν ντόπιος, κρατάει έναν μικρό “συμπατριώτη” του στην Παιδόπολη Ιωαννίνων». Φωτογραφία και λεζάντα από το «National Geographic» (Δεκέμβριος 1949) |

Κατά τη δεκαετία 1950-1960 πραγματοποιούνται μαζικές υιοθεσίες Ελληνόπουλων στις ΗΠA.

Ενα δημοσίευμα του Ιουνίου 1963 στο περιοδικού «Νέα Οικονομία» αναφέρει:

«Επ’ ευκαιρία της αφίξεως του 10.000στού παιδιού που υιοθέτησαν Αμερικανοί από την Ελλάδα, έγινε επίσημος τελετή εις τον Λευκόν Οίκον.

Η κ. Κένεντυ, ο γερουσιαστής της Οκλαχόμας, ο βουλευτής της Πενσυλβάνιας, οι ιερείς των Ελληνικών Κοινοτήτων, ο διευθυντής του Γραφείου Τύπου της Ελληνικής πρεσβείας και όστις άλλος, παρέστησαν εις την άφιξιν του παιδιού το οποίο θα γίνει πλέον Αμερικανάκι»

(παρατίθεται στο άρθρο του Ανδρέα Δενεζάκη, «Λέπιδα. Από τις Βασιλικές Τεχνικές Σχολές στο Hot Spot για τους μετανάστες-πρόσφυγες»).

Η Φρειδερίκη πρωταγωνιστεί στις υιοθεσίες.

Οπως παραδέχεται σε συνέντευξή της τον Σεπτέμβριο του 1949 στο περιοδικό «Reader’s Digest», περνάει πολύ χρόνο στην Παιδόπολη του Αγίου Ανδρέα όπου «φιλοξενούμε 700 κορίτσια ηλικίας 6-14 ετών, συζητώντας με τις ανάδοχες οικογένειες που ενδιαφέρθηκαν να τα υιοθετήσουν».

Το 1996 διάφορα δημοσιεύματα στον αμερικανικό Τύπο προκαλούν αίσθηση για το σκάνδαλο των παράνομων υιοθεσιών στις ΗΠΑ:

● «Ιστορίες κλεμμένων παιδιών και χαμένων ταυτοτήτων. Απόηχοι ενός ελληνικού σκανδάλου στη Νέα Υόρκη» («The Νew York Times», 13/4/1996)·

● «Τα μωρά της Ελλάδας που έγιναν αντικείμενο μαύρης αγοράς επιστρέφουν στην πατρίδα. Κλεμμένα παιδιά απαιτούν να μάθουν την ιστορία τους» («Seattle Times», 22/9/1996)·

● «Ελληνοαμερικανοί φοβούνται πως μπορεί να υπήρξαν παιδιά μαύρης αγοράς» («Los Angeles Times», 29/9/1996).

Το πολυδαίδαλο κύκλωμα των υιοθεσιών παιδιών από την Ελλάδα στην Αμερική και τα χαλκευμένα στοιχεία συσκοτίζουν μέχρι σήμερα αυτή την υπόθεση.

Είναι ωστόσο ενδιαφέρον να ερευνήσει κανείς τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες το ορφανό, φτωχό παιδί του ελληνικού Εμφυλίου γίνεται εξαγώγιμο είδος και ευπώλητο προϊόν στην αγορά της Αμερικής.

Κατά την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, η αναπαραγωγή έγινε εθνική εμμονή στις ΗΠΑ, καθώς η οικογένεια αναδείχτηκε σε ιδεολογικό επίκεντρο της εθνικής κουλτούρας.

Στην εποχή της δημογραφικής έκρηξης, του περίφημου baby boom, στην Αμερική η στειρότητα εθεωρείτο ντροπή.

Φαίνεται ότι η υιοθεσία παιδιών αποτελούσε μια μοντέρνα και κοινωνικά αποδεκτή τακτική.

Ηδη από το 1939, δημοσίευμα του «LIFE» αναφέρει ότι η υιοθεσία είναι μόδα και υποδεικνύει με φωτογραφικό υλικό «το είδος των παιδιών που οι γονείς μπορούν να υιοθετήσουν»: «γελαστά, έξυπνα και γοητευτικά».

Τα παιδιά παρουσιάζονται και ως αποκτήματα.

Ιδεολογικά συμφραζόμενα της πολιτικής υιοθεσιών στις ΗΠΑ της εποχής, όπως αποτυπώνονται στις φωτογραφίες και τις λεζάντες του δημοφιλούς περιοδικού «LIFE» (15/5/1939) : «Αυτά τα παιδιά είναι το είδος που οι γονείς μπορούν να υιοθετήσουν». |

Σε δημοσίευμα του «LIFE» τον Οκτώβριο του 1941 αναφέρεται πως «ο ηθοποιός Μπομπ Χόουπ κατοικεί σε μια έπαυλη που στεγάζει δύο υιοθετημένα παιδιά, τρία σκυλιά, δύο Κάντιλακ κι ένα στέισον βάγκον».

Κατά τη δεκαετία 1950-1960 η υιοθεσία απέκτησε εξέχοντα ρόλο στην κοινωνική πολιτική των ΗΠΑ.

Η υπηρεσία U.S. Children’s Bureau αναφέρει πως οι υιοθεσίες αυξήθηκαν, από τον ετήσιο αριθμό των 17.000 το 1937, σε 50.000 το 1945 και εκτινάχτηκαν στις 91.000 το 1957.

Τo 1950 πάνω από ένα εκατομμύριο ζευγάρια προσπαθούσαν να υιοθετήσουν παιδί, αλλά επισήμως μόνο 75.000 παιδιά ήταν διαθέσιμα για υιοθεσία.

Το παράνομο εμπόριο βρεφών, με κοστολόγιο που έφτανε τα 5.000 δολάρια, ανθούσε και συντηρούσε ένα κερδοφόρο κύκλωμα.

H Νέα Υόρκη ήταν η πρώτη Πολιτεία που το 1949 πέρασε έναν νόμο ενάντια στη «μαύρη αγορά» των υιοθεσιών, ο οποίος όμως αποδείχτηκε ανεφάρμοστος στην πράξη.

Ενας από τους παράγοντες που ενδεχομένως συνδέεται με τις υιοθεσίες είναι αυτός της ευγονικής, που επηρέασε έντονα την αμερικανική κοινωνία από τον Μεσοπόλεμο και οδήγησε σε περισσότερες από 60.000 νόμιμες, αναγκαστικές στειρώσεις νοητικά καθυστερημένων, ψυχικά διαταραγμένων, αναπήρων και κοινωνικά ανεπιθύμητων πληθυσμών από το 1907 έως το 1963.

Τα προγράμματα καταναγκαστικής στείρωσης των ναζί στη Γερμανία, που ξεκίνησαν το 1934, δεν περιόρισαν ούτε διαφοροποίησαν τα αμερικανικά προγράμματα στείρωσης.

Η διάχυση των αντιλήψεων για ρατσιστική καθαρότητα, η εμμονή στην τελειότητα και ο φόβος της πιθανότητας απόκτησης ενός παιδιού με προβλήματα υγείας πιθανόν να συνέβαλαν στην αύξηση της ζήτησης των υιοθεσιών.

Η υιοθεσία παιδιού από ένα ζευγάρι με προβλήματα υγείας απαγορευόταν και στοίχιζε πολύ ακριβά στη μαύρη αγορά.

Η επιθυμία των γονιών να αποκτήσουν παιδιά που τους μοιάζουν και ανταποκρίνονται στα αποδεκτά πρότυπα της εποχής οδήγησε πάλι στην έξαρση του φαινομένου του matching, δηλαδή της επιλογής παιδιών με εξωτερικά χαρακτηριστικά παρόμοια με εκείνα των θετών γονιών ή ακόμη και με αυτά των υιοθετημένων αδελφών τους, με κοινή καταγωγή και θρησκεία.

«Η μόνη ελπίδα στη ζωή»

Ο κύκλος των υιοθεσιών ορφανών του πολέμου στην Αμερική φαίνεται ότι διευρύνεται με το κύμα μεταναστεύσεων μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με τη νομοθετική πράξη «Displaced Persons Act» του 1948 επί προεδρίας Τρούμαν, 4.065 υγιή ορφανά (κυρίως από τη Γερμανία και την Ελλάδα) μετανάστευσαν στο ασφαλές έδαφος των ΗΠΑ.

Με την πράξη «Refugee Acts» του 1953, επί προεδρίας Αϊζενχάουερ, υπολογίζεται ότι έφτασαν στη χώρα και δόθηκαν για υιοθεσία περί τα 5.814 παιδιά, 1.806 από τα οποία ήταν Ελληνόπουλα.

Η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση σε αριθμό παιδιών προς υιοθεσία στις ΗΠΑ, αμέσως μετά την Κορέα.

«Είστε η μόνη μου ελπίδα στη ζωή γιατί είμαι ορφανή. Ζω με τη γιαγιά που είναι πολύ γριά και με τη μικρή μου αδελφή.

Οταν η μητέρα μου και ο πατέρας μου πέθαναν τον περασμένο χειμώνα η γιαγιά έκαψε τα στρώματα και τις κουβέρτες που είχαν στα κρεβάτια τους. Και τώρα κοιμόμαστε σε πολύ σκληρά σανίδια και τα κόκαλά μας πονάνε»

(Γράμμα της εξάχρονης Δέσποινας που έχασε και τους δύο γονείς της από φυματίωση και εκλιπαρεί για βοήθεια, σε καμπάνια της οργάνωσης «Foster Parents Plan for War Chldren»).

Η αναδοχή παιδιών με την αποστολή οικονομικής βοήθειας και δεμάτων με είδη πρώτης ανάγκης αποτέλεσε ακόμη μία επιλεγμένη μέθοδο παροχής βοήθειας από τον αμερικανικό παράγοντα στα παιδιά του ελληνικού Εμφυλίου.

Η επικοινωνία μεταξύ του ανάδοχου γονέα και του παιδιού γινόταν με αλληλογραφία.

Η ελληνική κυβέρνηση παρέχει έκτακτα προνόμια στην οργάνωση Foster Parents Plan for War Children.

Ο «Eθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης στις 17 Μαΐου 1949 πληροφορεί τους αναγνώστες του ότι «τη συμφωνίαν υπέγραψαν από μέρους της κυβέρνησης ο υπουργός Οικονομικών Δ. Χέλμης και Κοινωνικής Προνοίας Κ. Καραμανλής. Διά της συμφωνίας εξαιρούνται τελωνειακού και παντός άλλου δασμού όλα τα αποστελλόμενα υπό της οργανώσεως δέματα και επιπλέον η οργάνωσις αναλαμβάνει την πληρωμήν εξόδων μεταφοράς και διανομής των».

Ενας από τους σκοπούς της δράσης των οργανώσεων αναδοχής είναι να σφυρηλατηθούν ανθεκτικοί δεσμοί που εξασφαλίζουν την ανταπόδοση ευγνωμοσύνης, τον θαυμασμό και τον ενστερνισμό των αξιών και των δυτικών προτύπων.

Οι οργανώσεις αυτές συνέβαλαν στον περιορισμό της κομμουνιστικής επιρροής και στην εξάπλωση της ηγεμονίας των ΗΠΑ.

Η προβολή της αμερικανικής ισχύος μέσα από το πρίσμα της οικογενειακής αγάπης πρόβαλλε τις ΗΠΑ ως τον γενναιόδωρο πατέρα στην οικογένεια των εθνών.

Στη μάχη εναντίον του κομμουνισμού τα όπλα που επιλέγουν οι Αμερικανοί είναι τα τρόφιμα και τα παπούτσια, τα πανωφόρια και η καλοσύνη.

Υπερατλαντική τεχνογνωσία

Φυλλάδια του Near East Foundation, που πρόσφερε την απαραίτητη τεχνογνωσία για το βασιλικό «παιδοσώσιμο» |

Η παρουσία των αμερικανικών κοινωφελών ιδρυμάτων στην Ελλάδα διευκόλυνε το προνοιακό έργο της Φρειδερίκης, αφού παρείχαν την απαραίτητη τεχνογνωσία και στάθηκαν αρωγοί στις προσπάθειές της.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Κοινωφελές Ιδρυμα Εγγύς Ανατολή» (Near East Foundation ή NEF).

Από τα αρχεία του NEF φαίνεται ότι το Ιδρυμα παρέχει στήριξη στα ιδρύματα πρόνοιας της βασίλισσας Φρειδερίκης με εκπαιδευμένα στελέχη που βοηθούν στην οργάνωση και στη διοίκηση.

Επίσης ιδρύει τρία κέντρα για εργαζόμενα αγόρια και τέσσερα κέντρα για εργαζόμενα κορίτσια στην Αθήνα, τα οποία παρέχουν εκπαιδευτικές και δημιουργικές δραστηριότητες, θρεπτικά γεύματα και φιλική συντροφιά.

Διατυπωμένος στόχος των κέντρων είναι να «βελτιώνουν την υγεία και το ήθος των νέων ανθρώπων και έτσι να αναχαιτίζουν τις κομμουνιστικές δραστηριότητες» («Τhe Way Up», 1951).

To 1953 στην ανασκόπηση των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος Near East («Τest of Τime») επισημαίνεται ότι: 

«Το Ιδρυμα οργάνωσε κέντρα πρόνοιας και σήμερα κάτω από την εμπνευσμένη ηγεσία της βασίλισσας Φρειδερίκης αυτό το πρόγραμμα έχει περάσει στην ευθύνη των Ελλήνων.

Το Ιδρυμα έδειξε τον δρόμο, έδειξε τον τρόπο και δημιούργησε μερικούς από τους πιο αποτελεσματικούς αρχηγούς που βρίσκονται ακόμη σε υπεύθυνες θέσεις στο κέντρο των θαυμάσιων υπηρεσιών που προσφέρει η βασίλισσα Φρειδερίκη στα παιδιά και στη νεολαία της Ελλάδας».

Η Εταιρεία Αμερικανίδων Μητέρων (Society of American Mothers) ανακήρυξε τη βασίλισσα Φρειδερίκη «Πρώτη Μάνα» για το έτος 1950 και η αμερικανική πρεσβεία παρείχε τη στήριξή της στο περιοδικό «Παιδόπολις», η έκδοση του οποίου υπήρξε προσωπική επιθυμία της Φρειδερίκης.

Οπως πληροφορούμαστε από το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Παιδόπολις», την Πρωτοχρονιά του 1950 εκατόν είκοσι παιδιά των παιδοπόλεων γιόρτασαν τα Χριστούγεννα σε 4 αμερικανικά πολεμικά πλοία που είχαν τις ημέρες εκείνες καταπλεύσει στον Πειραιά, ύστερα από πρόσκληση του διοικητή της μοίρας, πλοιάρχου Τζον Ατκενσον.

Στις 23 Απριλίου 1948, 25.000 μαθητές παρέλασαν στους δρόμους της Νέας Υόρκης ζητώντας οικονομική στήριξη για τα 230 εκατομμύρια πεινασμένα παιδιά σε Ευρώπη και Ασία.

Η «Σταυροφορία των Παιδιών» οργανώθηκε από την American Overeseas Aid United Nations Appeal for Children.

Η γιγάντια σημαία που περιέφεραν οι 150 ενήλικες εθελοντές έγινε αποδέκτης συνεισφορών του πλήθους, συγκεντρώνοντας σε μια ώρα και σαράντα πέντε λεπτά 1.500 δολάρια.

Στην Ελλάδα διοργανώνονται παρόμοιες παρελάσεις, με τους παιδοπολίτες να δηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους στη βασίλισσα Φρειδερίκη.

Στο ίδιο ιδεολογικό πλαίσιο εντάσσονται και οι εορταστικές εκδηλώσεις «Εργασία και Νίκη», που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα και στην επαρχία, αλλά και στις ΗΠΑ, το διάστημα μεταξύ 20ής και 25ης Μαρτίου 1949.

Διοργανώθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση σε συνεργασία με την αμερικανική πρεσβεία και μέλη της ελληνοαμερικανικής ομογένειας.

Οι εκδηλώσεις αυτές είχαν έντονο προπαγανδιστικό χαρακτήρα εκφράζοντας τον «διμέτωπο πόλεμο», δηλαδή τον στρατιωτικό και ιδεολογικό αγώνα εναντίον του κομμουνισμού, και χαιρετίστηκαν από τον πρόεδρο Τρούμαν.

Ο αμερικανικός παράγοντας ήταν κυρίαρχος στη σύλληψη, τον σχεδιασμό και τον συντονισμό των εκδηλώσεων, με προεξάρχοντες το ζεύγος Grady που ανέλαβε και την κινηματογράφηση και διεθνή προβολή των εκδηλώσεων στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ.

Το βασιλικό ζεύγος είχε παρουσία στις εκδηλώσεις «Εργασία και Νίκη», καθώς και συστηματική προβολή του έργου της βασίλισσας Φρειδερίκης με έμφαση στις παιδοπόλεις (Λιαλιούτη 2014).

«Η αγαθοεργός βασίλισσα»

Εξαγωγή τεχνογνωσίας στην εξύμνηση της πριγκίπισσας-διαδόχου κι εν συνεχεία βασίλισσας: από την εγχώρια «Ακρόπολι» (21/9/1946) στο υπερατλαντικό «LIFE» (20/11/1950) |

Το κύριο πλεονέκτημα της Φρειδερίκης που προβάλλεται έντονα από τον αμερικανικό Τύπο είναι η πρωτοβουλία και το έργο που ανέπτυξε στο πλαίσιο του Παιδοφυλάγματος.

Στη συνέντευξή της που δόθηκε στον δημοσιογράφο Μαξ Ιστμαν στα ανάκτορα των Αθηνών και δημοσιεύτηκε στο «Reader’s Digest» τον Σεπτέμβριο του 1949 με τίτλο «Συνομιλία με μια βασίλισσα», η Φρειδερίκη προβάλλεται ως ο σωτήρας χιλιάδων ορφανών παιδιών, που είχε καταφέρει με τη δράση της να μετατρέψει το πολίτευμα της χώρας από απλή βασιλεία σε «κοινωφελές βασιλικό πολίτευμα».

Στο πολυσέλιδο οδοιπορικό του Μέιναρντ Οουεν Ουίλιαμς με τίτλο «Η ρημαγμένη από τον πόλεμο Ελλάδα κοιτάζει μπροστά» (περιοδικό «Νational Geographic», Δεκέμβριος 1949), η Φρειδερίκη περιγράφεται ως «νέα, όμορφη, και δημοκρατική», ενώ προβάλλεται ο έργο της στην Παιδόπολη των Ιωαννίνων.

Μετά την επίσκεψή του στο παλάτι, ο δημοσιογράφος γράφει για το βασιλικό ζεύγος:

«Εφυγα θαυμάζοντας την απλότητα και τη δημοκρατία αυτών των σκληρά εργαζόμενων ηγετών, από τους οποίους εξαρτάται τόσο πολύ η κοινή λογική».

Στο «Γράμμα από την Αθήνα» του περιοδικού «Νew Yorker» (25/8/1951), o ανταποκριτής Τζόζεφ Ουέσμπεργκ ισχυρίζεται πως «η βασίλισσα Φρειδερίκη, που είναι κόρη του Γερμανού δούκα του Μπρούνσβικ, έχει κάνει για την ευημερία των άπορων παιδιών και για άλλες φιλανθρωπίες πολύ περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη Ελληνίδα».

Το περιοδικό «LIFE» στις 28 Σεπτεμβρίου 1949 θριαμβολογεί για τη «μεγαλύτερη κατάκτηση της Φρειδερίκης» που δεν είναι άλλη από τους «τινέιτζερ κομμουνιστές αντάρτες», οι οποίοι αναμορφώνονται εθνικά στο στρατόπεδο της Λέρου και «ζητωκραυγάζουν για τη βασίλισσά τους».

Ο δημοσιογράφος του «LIFE», Ουίλιαμ Ατγουντ, θαυμάζει «τη βασίλισσα που έκανε το καλό» και που, με το χαμόγελό της, «καταφέρνει να κάνει τελικά μοναρχικό όποιον έρχεται να τη δει» (20/11/1950).

Το δε αμερικανικό κοινό συγκινείται από την αυθεντική απλότητά της, αφού «πάντα ενδιαφερόταν να ακούσει το success story ενός όμορφου κοριτσιού».

Πάνω σ’ αυτή την παραδοχή, που συνδέει τους ιδεολογικούς στόχους με το αμερικανικό όνειρο, χτίζεται βήμα βήμα η εικόνα μιας δημοκρατικής και λαοφιλούς βασίλισσας που, παρά τη γερμανική καταγωγή της και «ενάντια σε όλα τα πεπρωμένα, έγινε η αγαπημένη της Ελλάδας».

Με την κατοχύρωση του τίτλου της «μεγάλης μητέρας του ελληνικού έθνους» και όντας μητέρα τριών παιδιών, η Φρειδερίκη πληροί όλες τις προϋποθέσεις του γυναικείου και μητρικού προτύπου ως κύριου συνεκτικού στοιχείου της πυρηνικής οικογένειας.

Η οικογένεια είναι ο θεσμός που αναδεικνύεται και εξιδανικεύεται στη νέα εποχή του Ψυχρού Πολέμου στις ΗΠΑ, κάτω από τη σκιά του φόβου για παγκόσμια κυριαρχία της ΕΣΣΔ και την ανησυχία για εσωτερικά προβλήματα, όπως η ρατσιστική βία, η γυναικεία χειραφέτηση, η πάλη των τάξεων και η οικογενειακή διαφθορά.

Το «παιδί του πολέμου» αποτέλεσε έναν από τους θεμέλιους λίθους στο οικοδόμημα της πολιτικής και ιδεολογικής συνεργασίας της ελληνικής μοναρχίας και του αμερικανικού παράγοντα.

Η προνοιακή και επικοινωνιακή πολιτική των δύο συμμάχων στο πεδίο της παιδικής προστασίας αποτέλεσαν πολιτική, κοινωνική και οικονομική παρακαταθήκη για το μέλλον.

*μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Επιμέλεια: Τάσος Κωστόπουλος
efsyn.gr